d/acc: Nhìn lại sau một năm

Tác giả: Vitalik Buterin

Một năm trước, tôi đã viết một bài về chủ nghĩa lạc quan công nghệ, giải thích niềm đam mê tổng thể của tôi đối với công nghệ và những lợi ích to lớn của nó, đồng thời cũng bày tỏ thái độ thận trọng đối với một số vấn đề cụ thể, đặc biệt là rủi ro hủy diệt mà AI siêu thông minh có thể mang lại hoặc rủi ro mà nhân loại có thể mất quyền lực một cách không thể đảo ngược.

Quan điểm cốt lõi của bài viết là ủng hộ một triết lý tăng tốc phòng thủ phân quyền, dân chủ và khác biệt. Điều này có nghĩa là tăng tốc phát triển công nghệ, nhưng có chọn lọc tập trung vào những công nghệ có thể tăng cường khả năng phòng thủ của chúng ta thay vì gây hại, và cam kết phân tán quyền lực, tránh việc một số ít tinh hoa đại diện cho tất cả mọi người để đưa ra quyết định. Mô hình phòng thủ nên tương tự như Thụy Sĩ dân chủ và khu vực Zomia gần như vô chính phủ trong lịch sử, thay vì mô hình lãnh chúa và lâu đài dưới chế độ phong kiến Trung Cổ.

Trong năm qua, những ý tưởng này đã trải qua sự phát triển và trưởng thành đáng kể. Tôi đã chia sẻ những quan điểm này trên nền tảng "80,000 giờ", nhận được nhiều phản hồi, trong đó phần lớn là tích cực, và tất nhiên cũng có một số chỉ trích.

Công việc này đã tiếp tục tiến triển và đạt được những kết quả đáng kể: lĩnh vực vắc-xin mã nguồn mở có tiến bộ; nhận thức của con người về giá trị của không khí trong nhà lành mạnh ngày càng tăng; "ghi chú cộng đồng" tiếp tục phát huy vai trò tích cực; thị trường dự đoán đã có một năm đột phá như một công cụ thông tin; ZK-SNARKs được ứng dụng trong nhận dạng chính phủ và lĩnh vực mạng xã hội (và đảm bảo an toàn cho ví Ethereum thông qua trừu tượng tài khoản); các công cụ hình ảnh mã nguồn mở được áp dụng trong y học và giao diện não-máy tính, v.v.

Vào mùa thu năm ngoái, chúng tôi đã tổ chức sự kiện d/acc quan trọng đầu tiên: "Ngày phát hiện d/acc" (d/aDDy). Sự kiện đã quy tụ các diễn giả từ các lĩnh vực trụ cột khác nhau của d/acc (sinh học, vật lý, mạng, phòng thủ thông tin và công nghệ thần kinh) và kéo dài suốt một ngày. Những người đã gắn bó lâu dài với các công nghệ này hiểu rõ hơn về công việc của nhau, và những người bên ngoài cũng ngày càng nhận thức được tầm nhìn lớn lao này: Các giá trị thúc đẩy sự phát triển của Ethereum và tiền điện tử có thể mở rộng ra một thế giới rộng lớn hơn.

Ý nghĩa và phạm vi của d/acc

Hãy tưởng tượng một cảnh tượng vào năm 2042. Bạn thấy một tin tức trên các báo phương tiện truyền thông rằng thành phố của bạn có thể bùng phát một dịch bệnh mới. Bạn đã quen với những tin tức kiểu này: mọi người thường phản ứng thái quá trước mỗi sự đột biến bệnh tật ở động vật, và trong hầu hết các trường hợp, những sự đột biến này cuối cùng không gây ra khủng hoảng thực sự. Hai lần dịch bệnh tiềm tàng trước đó đã được phát hiện sớm và kiềm chế thành công thông qua việc giám sát nước thải và phân tích nguồn mở từ mạng xã hội. Tuy nhiên, lần này thì khác, thị trường dự đoán cho thấy xác suất có ít nhất 10,000 ca bệnh lên đến 60%, điều này khiến bạn lo lắng.

Ngay hôm qua, chuỗi gene của virus đã được xác định. Cập nhật phần mềm cho thiết bị thử nghiệm không khí trong túi của bạn đã được phát hành ngay lập tức, nhờ vào cập nhật này, thiết bị có thể phát hiện virus mới (dù là qua kiểm tra hô hấp một lần hay kiểm tra sau khi tiếp xúc với không khí trong phòng 15 phút). Đồng thời, các hướng dẫn và mã nguồn mở để tạo ra vắc xin bằng thiết bị có sẵn tại bất kỳ cơ sở y tế hiện đại nào trên toàn cầu dự kiến sẽ được phát hành trong vài tuần tới. Hầu hết mọi người hiện vẫn chưa hành động, chủ yếu dựa vào các biện pháp lọc không khí và thông gió đã được áp dụng rộng rãi để bảo vệ sự an toàn của bản thân.

Do vì bạn có vấn đề về miễn dịch, nên bạn hành động cẩn thận hơn: Trợ lý AI cá nhân chạy trên nền tảng mã nguồn mở mà bạn sử dụng, ngoài việc thực hiện các nhiệm vụ thông thường như điều hướng, gợi ý nhà hàng và hoạt động, còn xem xét dữ liệu thử nghiệm không khí và dữ liệu carbon dioxide theo thời gian thực, từ đó chỉ đề xuất cho bạn những địa điểm an toàn nhất. Những dữ liệu này được cung cấp bởi hàng ngàn người tham gia và thiết bị, với sự hỗ trợ của công nghệ ZK-SNARKs và quyền riêng tư khác biệt, nhằm giảm thiểu tối đa rủi ro dữ liệu bị rò rỉ hoặc bị lạm dụng cho các mục đích khác (nếu bạn có ý định đóng góp dữ liệu cho những tập dữ liệu này, còn có những trợ lý AI cá nhân khác sẽ xác thực xem những công cụ mã hóa này có thực sự hiệu quả hay không).

Hai tháng sau, dịch bệnh đã biến mất một cách kỳ diệu: dường như 60% người dân đã tuân thủ các quy tắc phòng dịch cơ bản, tức là đeo khẩu trang khi máy đo không khí phát ra cảnh báo và hiển thị sự hiện diện của virus, nếu kết quả xét nghiệm cá nhân dương tính thì sẽ tự cách ly tại nhà. Chính hành động này đã đủ để giảm thêm tỷ lệ lây lan, vốn đã giảm mạnh do việc lọc không khí mạnh mẽ, xuống dưới 1. Một mô phỏng cho thấy có thể có một căn bệnh nghiêm trọng gấp năm lần so với đại dịch COVID-19 cách đây hai mươi năm, nhưng hiện tại lại không gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng.

Hoạt động d/acc đã đạt được một kết quả rất tích cực, đó là tư tưởng d/acc đã thành công trong việc tập hợp những người đến từ các lĩnh vực khác nhau, và thực sự đã kích thích sự quan tâm sâu sắc của họ đối với công việc của nhau.

Tổ chức một sự kiện "đa dạng" không phải là điều khó khăn, nhưng để những người có nền tảng và sở thích khác nhau thực sự kết nối chặt chẽ lại là điều không dễ dàng. Tôi vẫn nhớ như in trải nghiệm bị ép phải xem những vở opera dài dòng trong thời trung học và phổ thông, khi đó tôi cảm thấy những vở opera này thật nhàm chán. Tôi biết mình "nên" trân trọng chúng, vì nếu không, tôi sẽ bị coi là một kẻ lười biếng trong ngành khoa học máy tính không có văn hóa, nhưng tôi không thể tìm thấy sự cộng hưởng sâu sắc với nội dung của opera. Tuy nhiên, bầu không khí của sự kiện d/acc lại hoàn toàn khác biệt: cảm giác mọi người thực sự yêu thích việc tìm hiểu về các công việc trong nhiều lĩnh vực khác nhau.

Nếu chúng ta khao khát xây dựng một tương lai tươi sáng hơn so với sự thống trị, chậm lại và hủy diệt, thì chắc chắn cần phải tiến hành xây dựng liên minh rộng rãi này. d/acc dường như đã đạt được thành công đáng kể trong lĩnh vực này, chỉ điều này thôi cũng đủ để chứng minh giá trị quý giá của ý tưởng này.

Ý tưởng cốt lõi của d/acc thật đơn giản và rõ ràng: phi tập trung, dân chủ và phòng thủ khác biệt. Xây dựng công nghệ có thể thúc đẩy sự cân bằng giữa tấn công và phòng thủ nghiêng về phía phòng thủ, và trong quá trình thực hiện không phụ thuộc vào việc trao nhiều quyền lực hơn cho các cơ quan quyền lực trung ương. Hai khía cạnh này có mối liên hệ chặt chẽ nội tại: bất kỳ cấu trúc chính trị nào phi tập trung, dân chủ hoặc tự do nào, thường có thể phát triển mạnh mẽ khi việc phòng thủ dễ dàng thực hiện, trong khi khi phòng thủ đối mặt với nhiều khó khăn, nó sẽ gặp phải những thách thức nghiêm trọng — trong những trường hợp đó, kết quả có khả năng xảy ra hơn là một giai đoạn hỗn loạn mà mọi người đều đối đầu với nhau, cuối cùng dẫn đến trạng thái cân bằng do những người mạnh nhất thống trị.

Một cách để hiểu tầm quan trọng của việc cố gắng đạt được tính phi tập trung, tính phòng thủ và tính gia tốc cùng một lúc là so sánh nó với những quan niệm phát sinh từ việc từ bỏ bất kỳ một trong ba khía cạnh này.

Tăng tốc phi tập trung, nhưng bỏ qua phần "phòng thủ khác biệt"

Về bản chất, điều này giống như việc trở thành một nhà tăng tốc hiệu quả (e/acc), nhưng đồng thời theo đuổi sự phi tập trung. Có nhiều người chọn cách này, trong số đó một số tự xưng là d/acc, nhưng họ mô tả trọng tâm của mình một cách hữu ích là "tấn công". Hơn nữa, còn nhiều người khác thể hiện sự nhiệt tình nhẹ nhàng hơn với "AI phi tập trung" và các chủ đề tương tự, nhưng theo quan điểm của tôi, họ rõ ràng thiếu sự chú ý đến khía cạnh "phòng thủ".

Theo tôi, cách này có thể tránh được rủi ro của việc một nhóm cụ thể áp đặt chế độ độc tài lên toàn thể nhân loại, nhưng nó lại không giải quyết được những vấn đề cấu trúc tiềm ẩn: trong một môi trường thuận lợi cho tấn công, luôn tồn tại rủi ro liên tục về thảm họa xảy ra, hoặc có ai đó sẽ tự định vị mình là người bảo vệ và chiếm giữ vị trí thống trị vĩnh viễn. Về phần AI, nó cũng không thể giải quyết thỏa đáng rủi ro về việc quyền lực của con người bị suy yếu so với AI.

Phòng thủ khác biệt được tăng tốc, nhưng bỏ qua "phi tập trung và dân chủ"

Để đạt được mục tiêu an toàn mà chấp nhận kiểm soát tập trung, điều này luôn có sức hút nhất định đối với một bộ phận người. Bạn đọc chắc chắn đã quen thuộc với nhiều trường hợp như vậy và những bất lợi mà chúng mang lại. Gần đây, một số người lo ngại rằng kiểm soát tập trung cực đoan có thể là cách duy nhất để đối phó với các công nghệ cực đoan trong tương lai: ví dụ, hãy tưởng tượng một tình huống giả định, "mọi người đều đeo một 'nhãn tự do' - đây là sản phẩm kế thừa của các thiết bị giám sát đeo trên người hiện nay, tương tự như các nhãn mắt cá chân mà một số quốc gia sử dụng như một giải pháp thay thế cho nhà tù... video và âm thanh được mã hóa được tải lên liên tục và được máy móc giải thích theo thời gian thực". Tuy nhiên, kiểm soát tập trung có một vấn đề về mức độ. Một hình thức kiểm soát tập trung tương đối nhẹ thường bị bỏ qua nhưng vẫn có hại, thể hiện trong lĩnh vực công nghệ sinh học (ví dụ thực phẩm, vắc xin) về sự kháng cự của công chúng đối với sự giám sát, cũng như việc cho phép hành vi kháng cự này không bị thách thức bởi các quy chuẩn mã nguồn đóng.

Rủi ro của phương thức này rõ ràng, đó là trung tâm thường trở thành nguồn gốc của rủi ro. Chúng ta đã chứng kiến điều này trong thời kỳ đại dịch Covid-19, khi các nghiên cứu có tính chất chức năng được tài trợ bởi nhiều chính phủ lớn trên thế giới có thể là nguồn gốc của đại dịch, và nhận thức tập trung đã dẫn đến việc Tổ chức Y tế Thế giới từ chối công nhận virus Covid-19 lây lan qua không khí trong nhiều năm, trong khi các biện pháp giãn cách xã hội bắt buộc và yêu cầu tiêm vaccine đã gây ra phản ứng chính trị có thể kéo dài hàng thập kỷ. Tình huống tương tự có khả năng xảy ra một lần nữa trong bất kỳ tình huống rủi ro nào liên quan đến AI hoặc các công nghệ rủi ro khác. Ngược lại, phương thức phi tập trung sẽ ứng phó hiệu quả hơn với các rủi ro từ chính trung tâm.

Phòng thủ phi tập trung, nhưng loại trừ tăng tốc

Về bản chất, đây là nỗ lực để làm chậm tiến bộ công nghệ hoặc thúc đẩy suy thoái kinh tế.

Chiến lược này đối mặt với hai thách thức kép. Đầu tiên, nói chung, sự phát triển công nghệ và kinh tế là cực kỳ có lợi cho nhân loại, bất kỳ sự trì hoãn nào đối với chúng đều sẽ gây ra những chi phí không thể ước lượng. Thứ hai, trong một thế giới không phải độc tài, sự trì trệ là không ổn định: những người hoặc nhóm "gian lận" nhiều nhất, có khả năng tìm ra những cách có vẻ hợp lý để tiếp tục thúc đẩy sự phát triển sẽ chiếm ưu thế. Chiến lược giảm tốc có thể hoạt động ở một mức độ nào đó trong một số bối cảnh cụ thể: ví dụ, thực phẩm châu Âu lành mạnh hơn thực phẩm Mỹ, đây là một ví dụ; sự thành công trong việc không phổ biến vũ khí hạt nhân cho đến nay cũng tương tự. Tuy nhiên, những chiến lược này sẽ không thể hoạt động mãi mãi.

Thông qua d/acc, chúng tôi cam kết đạt được các mục tiêu sau:

• Giữ vững nguyên tắc trong bối cảnh thế giới ngày càng có xu hướng bộ lạc hóa, không chỉ đơn thuần là xây dựng mù quáng nhiều thứ khác nhau - ngược lại, chúng tôi hy vọng xây dựng những thứ cụ thể để làm cho thế giới trở nên an toàn và tốt đẹp hơn.
• Nhận thức rằng sự tiến bộ công nghệ theo cấp số nhân có nghĩa là thế giới sẽ trở nên cực kỳ kỳ lạ, và "dấu chân" tổng thể của con người trong vũ trụ chắc chắn sẽ ngày càng tăng lên. Khả năng của chúng ta trong việc bảo vệ các loài động vật, thực vật và con người dễ bị tổn thương khỏi những tổn hại phải được nâng cao liên tục, và con đường duy nhất là tiếp tục tiến bước.
• Xây dựng công nghệ có thể thực sự bảo vệ chúng ta, thay vì dựa trên giả định "người tốt (hoặc AI tốt) kiểm soát mọi thứ". Chúng ta đạt được mục tiêu này bằng cách xây dựng các công cụ mà khi được sử dụng để xây dựng và bảo vệ thì tự nhiên hiệu quả hơn so với khi được sử dụng để phá hoại.

Một cách suy nghĩ khác về d/acc là quay trở lại khung của phong trào Pirate Party châu Âu vào cuối những năm 00 của thế kỷ 21: trao quyền.

Mục tiêu của chúng tôi là xây dựng một thế giới có thể giữ lại tính năng động của con người, đạt được tự do tiêu cực, tức là tránh sự can thiệp tích cực từ người khác (dù là công dân bình thường, chính phủ, hay robot siêu thông minh) đối với khả năng tự định hình vận mệnh của chúng ta, đồng thời đạt được tự do tích cực, tức là đảm bảo rằng chúng ta có kiến thức và tài nguyên để thực hiện khả năng này. Điều này phản ánh một truyền thống tự do cổ điển kéo dài hàng thế kỷ, trong đó bao gồm sự quan tâm của Stewart Brand đối với "công cụ tiếp cận", cũng như sự nhấn mạnh của John Stuart Mill về giáo dục và tự do như những yếu tố quan trọng cho sự tiến bộ của nhân loại - có lẽ còn có thể bổ sung vào tầm nhìn của Buckminster Fuller về quá trình giải quyết vấn đề toàn cầu là tham gia và phân phối rộng rãi. Với bối cảnh công nghệ của thế kỷ 21, chúng ta có thể xem d/acc như một cách để đạt được những mục tiêu tương tự.

Chiều thứ ba: Phát triển hợp tác giữa sinh tồn và thịnh vượng

Trong bài viết của tôi năm ngoái, d/