Kripto piyasası, Orta Doğu bölgesinde yeni bir karanlık savaş alanı haline geldi, teokratik yönetim altında kripto piyasası gölgeye büründü

Orta Doğu'daki gerginlik, şifreleme piyasasına kadar yayılmıştır.

Son günlerde, bir ülkenin en büyük şifreleme borsası, sektörü şok eden bir siber saldırıya uğradı. "Serçe Avcısı" olarak kendini tanıtan bir hacker grubu, borsanın sistemine sızarak yaklaşık 90 milyon dolar değerinde varlık çaldı. Hacker grubu, borsanın bir ülke hükümetine uluslararası yaptırımlardan kaçınmasına ve "terörizmi" finanse etmesine yardımcı olduğunu iddia ederek, çalınan fonları o ülkenin karşıtı bilgileri içeren hesaplara aktardı.

Bu dehşet verici hacker saldırısı olayı, sadece bir ülkenin devasa kripto piyasasını kamuoyuna sunmakla kalmadı, aynı zamanda insanların farkına varmasını sağladı: Bu, dünya genelinde var olan ve bugüne kadar tam anlamıyla İslam teokratik yönetimini uygulayan tek ülke, aynı zamanda şifreleme endüstrisiyle derin bir şekilde iç içe geçmiş durumda.

Motivasyon: Yaptırımlarla kısıtlanan finansal kanallar

Bir ülkenin kripto piyasası yıllardır gelişmekte olup, kripto paralara olan ilgisi esasen ekonomik ve jeopolitik baskılardan kaynaklanmaktadır. Uluslararası yaptırımlar nedeniyle, bu ülkenin geleneksel finansal kanalları kısıtlanmış, uluslararası ticaret ve fon transferi engellenmiştir. Bu durumda, kripto para birimleri alternatif bir yöntem olarak görülmektedir.

Analizler, ülkenin ekonomik durumunun kripto piyasasının gelişimini destekleyen önemli bir neden olduğunu göstermektedir. Ülke uzun zamandır yüksek enflasyon ve para birimi devalüasyonu baskısı ile karşı karşıya, yerel para birimi sürekli olarak zayıflamakta. Hisse senedi piyasasında ani dalgalanmalar, birçok tasarruf sahibinin riskten korunmak için fonlarını kripto paraya yatırmasına neden olmaktadır. Sıradan vatandaşlar için kripto para, özellikle ekonomik belirsizlik dönemlerinde değer koruma ve varlık çeşitlendirme aracı olarak görülmektedir.

Blockchain güvenlik şirketinin analiz raporuna göre, 2022 yılında ülkenin büyük borsalarına akan kripto para miktarı yaklaşık 3 milyar dolara yaklaştı. Bu sefer siber saldırıya uğrayan borsa, ülkenin en büyük ticaret platformu olup, pazar payı yaklaşık %87'dir. Diğer ana platformlar arasında birkaç yerel borsa da bulunmaktadır. Bu borsaların, düzenleyici kurumların izni ile faaliyet göstermeleri ve kara para aklamayla mücadele (AML) ve müşteri kimlik tespiti (KYC) gibi düzenlemelere uymaları gerekmektedir.

Ayrıca, raporlara göre, söz konusu ülkedeki kripto piyasası işlemlerinin büyük bir kısmı yerel borsalar aracılığıyla uluslararası piyasalara bağlanmaktadır. Blockchain araştırma kuruluşlarının verilerine göre, 2018 ile 2022 sonları arasında, bir işlem platformu bu ülkede 8 milyar dolar değerinde işlem gerçekleştirmiştir; bu süreçte ülkenin en büyük borsası 7.8 milyar dolar değerinde işlem yapmıştır. Bu borsa ayrıca 2021 yılında yayımlanan bir blog yazısında, müşterilerini belirli bir token kullanarak anonim işlem yapmaya teşvik etmiş, "yaptırımlar nedeniyle varlık güvenliğini riske atmaktan kaçın" demiştir.

Kripto varlıklar dışında, bu ülkenin hükümeti son yıllarda blok zinciri teknolojisi geliştirme konusunda da çeşitli adımlar attı. En temsilci olanlar, resmi destekli iki blok zinciri projesidir: Kuknos ve Borna. Kuknos ağı, 2019 yılında ülkenin dört büyük bankası tarafından ortaklaşa bir teknoloji şirketi ile başlatıldı; yerel token'ı, bankacılık sistemi içi hesaplamalar için kullanılmaktadır. Aynı dönemde, ülkenin merkez bankası, blok zinciri şirketi ile iş birliği yaparak Borna platformunu geliştirdi; Hyperledger Fabric gibi teknolojilere dayanarak, finansal kurumlara blok zinciri destekli uygulama çerçevesi sunmaktadır. Bu, ülkenin resmi otoritelerinin blok zinciri teknolojisini kullanarak finansal sistemin verimliliğini ve şeffaflığını artırmayı da umduğunu göstermektedir.

Ayrıca, bu ülkenin başka bir büyük ülke ile birlikte altın destekli bir sınır ötesi stabilcoin geliştirmeyi planladığı, bunun iki ülke arasındaki ticari işlemlerde kullanılacağı ve finansal yaptırımlardan kaçınmak amacıyla kullanılacağı iddia ediliyor. Ayrıca, bu ülkenin merkez bankasının kendi merkez bankası dijital parasını geliştirmeyi araştırdığı ve bunu çevresindeki ülkelerin tasfiye sistemleri ile birleştirmeyi planladığına dair raporlar da var.

Ülkenin zengin enerji kaynaklarından dolayı, 2018 yılında kripto piyasası madenciliği yasal bir endüstri olarak kabul edildi. 2021 yılında, ülke dünya genelindeki Bitcoin hesaplama gücünün yaklaşık %4.5'ini oluşturdu ve yılda neredeyse 1 milyar dolar değerinde Bitcoin üretti, bu da ithalat ticareti ve yaptırım etkilerini hafifletmek için kullanıldı. Ülkenin resmi makamları da, kripto para madencilik tesislerine teşvik edici elektrik fiyatları politikası uygulamaktan memnuniyet duyuyor.

Ancak, yüksek enerji sübvansiyonlarının getirdiği elektrik şebekesi yükü ve düzenleyici gereklilikler nedeniyle madencilerin kazandıkları Bitcoin'i merkez bankasına teslim etmesi gerektiğinden, birçok madencilik tesisi yeraltına geçmeyi veya kuralları aşmayı tercih ediyor. 2024 yılına kadar, ülkenin küresel Bitcoin hash gücündeki payının yaklaşık %3,1'e düştüğü tahmin ediliyor.

Politika: Açıkken Sıkılaştırmaya, Şifreleme İşlemleri Sokağa Çıkma Yasağı Uygulaması

Ülkenin hükümetinin kripto para birimlerine yönelik tutumu, erken dönem açık bir politikadan giderek sıkılaşan bir çizgiye doğru birçok kez dalgalanma göstermiştir.

2018'den itibaren, bu ülke dijital para madenciliği endüstrisini yasal bir sektör olarak tanımaya başladı ve böylece zaten yaygın olan madencilik faaliyetlerini düzenlemeyi amaçladı. Hükümet, lisanslı madencilerin verimli ekipman kullanmasını zorunlu kılan önlemler aldı ve madencilik gelirlerini belirli bir fiyatla yalnızca merkezi bankaya satmalarına izin verildi, ayrıca elektrik ücretlerini ihracat fiyatına göre ödemeleri gerektiği belirtildi. Uygun elektrik fiyatları, diğer ülkeler de dahil olmak üzere yabancı madencileri bu ülkeye yatırım yapmaya çekti.

Ancak bu "enerji değişim parası" modeli hızla elektrik kıtlığını artırdı. Mayıs 2021'de, nadir bir yaz elektrik kesintisi yaşandıktan sonra, başkan tüm şifreleme para birimi madenciliği faaliyetlerine dört aylık geçici bir yasak getirdi, bu da yılın Eylül ayının sonuna kadar sürdü, elektrik şebekesinin yükünü hafifletmek için. Resmi verilere göre, yasal madencilik tesisleri yaklaşık 300 milyon kilowatt saat elektrik tüketirken, ruhsatsız yasa dışı madencilik tesisleri 2 milyar kilowatt saate kadar elektrik tüketiyor, bu da halkın elektrik ihtiyacını ciddi şekilde etkiliyor. Daha sonra her yaz elektrik talep zirvesinde, hükümet bazı madencilik tesislerini kısa süreliğine kapatma kararı aldı, böylece sivil elektrik arzını güvence altına aldı.

Ticaret denetimi açısından, ülkenin merkez bankası 2020 yılında yurtiçinde yabancı madencilik dijital para birimlerinin bireyler tarafından kullanılmasını yasakladı ve şifreleme para birimlerinin dolaşımını kontrol altına aldı. 2022 sonrasında, ülkenin düzenleyici kurumları şifreleme reklamları ve madenci satışları üzerindeki kısıtlamaları sıkılaştırdı. 2024 Aralık ayında, ülkenin resmi makamları internette şifreleme madencilik makineleri ve ilgili eğitim kurslarının tanıtımını yasaklama emri verdi ve ana e-ticaret platformlarından ilgili reklam içeriklerini kaldırmalarını talep etti. Aynı ay, enerji idaresi de yasadışı madencilikle ilgili hukuki sorumluluklar uygulanacağına dair açıklamada bulundu.

Bu önlemler, uyumlu madencilik tesislerinin yalnızca yeterli elektrik sağlandığında çalışmasını ve yoğun saatler dışında elektrik kullanmalarına izin verilmemesini gerektirmektedir. Görüldüğü gibi, madencilik makinelerinin yaygınlaşmasıyla ortaya çıkan elektrik tüketimi ve güvenlik sorunları arttıkça, hükümet madencilik sektöründe daha sıkı düzenlemelere gitmiştir. 2024 yılının sonuna gelindiğinde, denetim odak noktası şifreleme ticaretine kaymıştır. Ülkenin merkez bankası, 2024 Aralık'ta yeni düzenlemeler çıkararak, içindeki sitelerdeki kripto para ve yerel para birimi arasındaki değişim işlemlerini engellemeye çalışmıştır. 2025 Ocak'ta ise, tüm yerel borsaların bu kanaldan denetim sistemine bağlanmasını talep eden hükümet tarafından belirlenen bir işlem arayüzü (API) sunulmuştur. Bu, kullanıcı kimlik bilgileri ve fon akışını izlemeyi kolaylaştırmaktadır.

2025 yılının Şubat ayında, ülkenin yetkilileri her türlü ortamda ve platformda şifreleme para birimi reklamlarının yayınlanmasını yasakladıklarını açıkladı. Ardından, Haziran ayında gerçekleşen bir siber saldırı olayının ardından, ülkenin merkez bankası şifreleme işlemleri üzerindeki kontrolü daha da güçlendirdi: analiz şirketlerine göre, ülke hükümeti yerel şifreleme platformlarının sadece her gün 10:00 ile 20:00 saatleri arasında faaliyet göstermesine izin verdi (sözde "şifreleme işlemleri sokağa çıkma yasağı"), bu da düzenleme verimliliğini artırmak ve sermaye çıkışını sınırlamak amacıyla yapıldı. Çeşitli kısıtlayıcı önlemler peş peşe gelmeye devam ediyor ve bir ölçüde yetkililerin yeniliği teşvik etme ile finansal güvenliği koruma arasındaki dengeyi sağlama çabalarını yansıtıyor.

Açıklama: Şifreleme Para ve İslam Öğretileri

Bir İslam Cumhuriyeti olarak, bu ülke kripto para gelişimini teşvik ederken aynı zamanda İslam hukuku (Şeriat) normlarını da dikkate almak zorundadır. İslam öğretisi, her türlü aşırı faiz (Riba) ve kumarı (Gharar) yasaklamaktadır ve kripto para ticareti, dalgalanma nedeniyle spekülatif bir doğaya sahip olduğundan, bazı muhafazakarlar tarafından sorgulanmıştır.

Ülkenin en yüksek lideri buna karşı nispeten açık bir tutum sergiliyor. 2021 yılında kripto paraların alım satımının ve üretiminin "ülkenin yasalarına ve düzenlemelerine uyması gerektiğini" açıkça belirtti ve bunun otomatik olarak İslam öğretileriyle çeliştiğini söylemedi. Diğer bir deyişle, hükümet izin verdiği sürece, kurallara uygun işlem gören dijital para ticareti kendisi "yasadışı" değildir. Ayrıca, en yüksek lider, din adamlarının kripto paralar da dahil olmak üzere toplumsal yeni sorunlar hakkında görüş bildirmelerini istemiştir, böylece din hukukunun çağın gerekliliklerine ayak uydurması sağlanacaktır.

Ancak, farklı din bilimcilerin görüşleri tam olarak一致 değildir. Ülkenin ünlü Şii büyük ayetullahı temkinli bir tutum sergilemektedir. O, Bitcoin gibi şifreleme para birimlerinin "birçok belirsizlik" taşıdığını, örneğin hükümet desteğinin olmaması, kötüye kullanılmaya kolayca açık olmaları gibi nedenlerle, bu nedenle ticaretlerinin İslam hukukunun gerekliliklerini karşılamadığını düşünmektedir. Diğer bazı dini liderler ise inananların hukukun belirsiz olduğu durumlarda daha deneyimli fıkıh yorumlarına uymalarını istemektedir.

Resmi olarak ülke, kripto parayı açık bir dini tabu olarak görmemiştir; ancak pratikte, spekülatif aşırılıklardan kaçınmak için ulusal yasaların izin verdiği ve düzenleyici çerçevede hareket edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bu tutum, belirli bir ölçüde İslam öğretileri ile modern ekonomik uygulamalar arasındaki çelişkiyi dengelemektedir.

Çoklu ekonomik belirsizlik faktörleri altında, şifreleme varlıkları hâlâ bu ülkenin gençleri ve teknoloji çalışanlarının dikkati üzerine çekmektedir. Analizler, bilgi teknolojisinin gelişimi, akıllı telefonların yaygınlaşması ve bu ülkenin dış iletişiminin giderek açılması ile birlikte, sıradan insanların dijital para ticaretine katılımının eşiğinin düştüğünü göstermektedir.

En tipik örnek, 2024 yazında, bir sosyal medya platformundaki kazanç oyunlarının ülke genelinde patlama yapmasının ardından siyasilerin eleştirilerine neden olmasıdır. O dönemde, ülkenin Ulusal Siber Alan Merkezi sözcüsü bir uyarıda bulundu ve son zamanlarda birçok süper grupta ülke kullanıcılarının tartışmalarını okuduğunu belirtti ve oyunları kullanarak kripto para madenciliği yapmanın siber suçlar için bir sıcak yatak haline geldiğini söyledi.

Bu tartışma, dini camianın dikkatini de çekti; ünlü Şii alim, kripto parayı "birçok olumsuzluğun kaynağı" olarak tanımladı ve insanları bu tür Bitcoin içeren oyunlardan kaçınmaya teşvik etti.

Kripto piyasasına katılmak aynı zamanda riskler de taşımaktadır. Raporlar, ülkedeki düşük şifreleme bilgi seviyesinin suçlular için bir tuzak kurduğunu belirtiyor: Dolandırıcılık vakaları her geçen gün artmakta ve birçok yatırımcı körü körüne akımın peşinden giderek büyük kayıplar yaşamaktadır. Kara piyasadaki anonim işlemler de düzenlemeler için zorluklar yaratmaktadır. Üstelik, piyasanın kendisi aşırı dalgalı olup, olgun hukuki korumanın eksikliği, bu tür varlıklara sahip bazı ailelerin temkinli hatta beklemede kalmasına neden olmaktadır.

Genel olarak, kripto para birimlerinin ülkede giderek daha geniş bir şekilde kabul edilmesine rağmen, onun yasallığı, güvenliği ve ahlaki yönleri etrafındaki tartışmalar devam etmektedir. Bugün, ülke hükümetinin interneti büyük ölçüde kısıtladığı ve bazı bölgelerde internet kesintileri yaşandığı bir bağlamda, sıradan insanlar için savaş ve ulusun hayatta kalmasının gerçek zorlukları karşısında, kripto piyasasının gelişim perspektifi belki de kimseyi ilgilendirmemektedir.